E. Nida Dinçtürk 

 

Edebiyatın kuzeyli kraliçesi Margaret Atwood’un kültleşmiş metinlerinden “Penelope”, Alfa Yayınları etiketiyle Türkçede. Homeros’un "Odysseia" destanından tanıdığımız Penelope’nin öyküsü, Atwood’un bu özgün uyarlaması ile katmanlı bir romana dönüşüyor. Dilek Şendil tarafından Türkçeleştirilen kitapta, İthaka Kralı Odysseus’un karısı Penelope’nin ve hizmetçilerinin hikayesini kendi ağızlarından dinleme şansı yakalıyoruz. Yunan mitolojisinde sadakatiyle adından söz ettiren Penelope, Troya Savaşı’na gidip uzun yıllar boyunca dönmeyen ve hayatta olduğundan dahi emin olmadığı kocası Odysseus’u bekleyişi ile nam salmış bir kraliçe. Üstelik kocasının savaşa gittiği anlaşılır anlaşılmaz saraya doluşan taliplere rağmen! Ah o talipler… Neyse, o konuya sonra geleceğiz.  

 

Yeni bir boyut

 

Atwood’un mitolojiyle göbek bağını kopartmadan Penelope’nin gözünden anlattığı bu öykü, mitolojik anlatıların tutarlılığına dair bir sorgulamanın da kapısını aralıyor. Ayrıca, mitolojide çok önemsenen ve baştacı edilen bazı alıntılar ti’ye alarak Penelope’nin hüzünlü öyküsüne yeni bir boyut katıyor. Bunu en çok, Penelope’nin adına ün katan, uğruna heykeller diktiren iffetinin perde arkasını anlattığı şu bölümde hissediyoruz: “ (…) Arabamız yola çıktığında babamın arkamızdan koşup, bana kalmam için yalvardığını, Odysseus’un da onunla birlikte İthaka’ya gitmek mi, yoksa babamla kalmak mı istediğimi sorduğu kulağınıza gelmiştir. Verdiğim yanıtın yaşmağımı örtmek olduğunu, kocamı istediğimi dile getiremeyecek kadar iffetli olduğumu, bu erdemimi anımsatması için heykelimi diktikleri söylenir. Söylediklerinde gerçeklik payı yok değil. Ancak yaşmağımı indirmemin nedeni güldüğümü gizlemekti. Öz kızını denize atmış bir babanın aynı kızının arkasından koşarak “Benimle kal!” diye dil dökmesi gülünesi bir sahneydi.” (S. 48)

 

"Odysseia" alıntısı

 

Atwood’un Penelope’nin hikayesini anlatmasının bir tesadüf olmadığı çok açık. Yazarın, bu anlatı üzerinden, tüm yaradılış metinlerinde iffetsizlikle lanetlenen, ancak sadıkça baştacı edilen kadın figürlerine dikkat çekmek çabası gayet açık. Kadının nesneleştirilmesi üzerine fazlaca kafa yorduğunu bildiğimiz Atwood’un "Penelope"si; kadın olma haline, evlilik müessesesine ve sadakate dair leziz iğnelemelerle dolu. Kitap, "Odysseia" destanında Penelope’den azametle bahsedilen alıntısıyla açılıyor. Bu alıntı, Penelope’yi tanımamız için de müthiş bir özet: “ (…) Kurnaz Odysseus! Böyle üstün erdemli bir kadının olduğu için ne talihlisin! İkarios’un kızı kusursuz Penelope sana ne kadar sadıktı! Gençliğindeki kocasının anısına nasıl bağlı kaldı! Onun erdeminin yankısı yıllar boyu dinmeyecek, çünkü ölümsüz tanrılar vefalı Penelope onuruna ölümlülerin kulaklarına güzel şarkılar söyleyecekler.”

 

Kadına biçilen rol

 

Penelope kendi öyküsünü anlatmaya başladığında ise daha 16 yaşındayken Odysseus ile evlendirilişini, İthaka Sarayı’na gelişini, korkularını ve şaşkınlıklarını tarif ediyor. Oğlu Telemakhos’u kucağına alışının üzerinden çok geçmeden Odysseus’a veda etmek zorunda kalan Penelope, zengin krallığı ele geçirme ümidiyle saraya doluşan taliplerle mücadele etmeye başlıyor. Bir bez dokumaya başlayan kraliçe, taliplerine dokuduğu bezi bitirdikten sonra aralarından bir eş seçeceğini söylüyor. Dokuduğu bezi ise her gece 12 sadık hizmetçisinin yardımlarıyla söküyor, ertesi gün yeniden dokuyor. Bu dokuma işi yıllar boyunca sürüyor. Talipler bir gün Penelope’nin sırrını öğreniyor, fakat kocası Odysseus kadar akıllı ve kurnaz olan Penelope, talipleri bu kez bir yarışmayla oyalamayı başarıyor. Bu yarışma, Odysseia destanının da sonunu getiriyor.  

Kraliçe Penelope’nin sadakati üzerinden incelikli bir kadın öyküsü anlatan Atwood, kinayeli bir kurguyla bu mitolojik hikayeyi bambaşka bir boyuta taşıyor. Bir 21. YY. mahkemesi kurup "Odysseia&qu