GÜLDEN ÖKTEM

 

Endüstriyel tasarımcı Rezzan Hasoğlu, www.istanbulzanaatkarlari.com adresindeki web sitesinde, İstanbul’un unutulmaya yüz tutmuş zanaatkârlarını belgeliyor ve onların hikâyelerini bu web sitesinde yaptığı röportajlarla ölümsüzleştiriyor. Hasoğlu, nesilden nesle aktarılan bir mirasın sahipleri olan zanaatkâr projesini anlattı.

 

 

Proje, Sabancı Üniversitesi’nin Görsel Sanatlar ve İletişim Tasarımı yüksek lisans programının ilk yılında ortaya çıktı.  Mart 2014’te başka bir proje için hazırlık yapmaya başlamıştım ancak daha sonra bu proje ortaya çıktı. O dönemde Beyazıt’taki sahafların fotoğraflarını çekiyordum. Beyazıt’tan Kapalıçarşı’ya geçtiğinizde Bedesten’in yakınında döküm ocakları var. Oraları ziyaret ettiğimde çalışma koşulları (havalandırma olmayışı, döküm fırının küçük ve eski oluşu) dikkatimi çekti. Lisans eğitimimde endüstriyel tasarım bölümünde prototip üretebilmek için çeşitli zanaat tekniklerini öğrendim. Cam üflemeden tornaya, kaynaktan frezeye birçok üretim tekniğini uygulayabiliyorum. Kapalıçarşı’daki günden sonra diğer atölyeleri de arayıp bulmaya başladım. Ustaların hikâyelerini dinledikçe bu zamana kadar sadece kendimden yola çıkan tasarım-sanat projelerine ara verip bu sefer başkaları için bir şey yapmak istedim. Proje bu şekilde başlamış oldu.

 

 

 

Projenin amacı, zanaatkârların diğer zanaatkârlarla bir araya gelebilmeleri için bir sosyal platform oluşturabilmek. Tasarımcılar aldıkları formel eğitim sayesinde yeni ürünler tasarlarken üretim konusunda zanaatkârlara ihtiyaç duyabiliyor. Zanaatkârlar ise yıllardır süregelen bilgelikleri ve hünerleri sayesinde çeşitli üretim sorunlarına birçok farklı açıdan yaklaşıp çözümleyebiliyor. Tasarımcının zanaatkârdan öğrenebileceği ve bir arabulucu olup zanaatkârlara günümüzde ihtiyaç duyabileceği konularda (sosyal medya, yabancı dil, ürün satışı) destek olabileceği bir sistem oluşturmayı amaçlıyorum. Burada proje ne kadar nostaljik gözükse de amaç, zanaatkarın kendi değerini ön plana çıkarması konusunda meslektaşlarının ve tasarımcıların desteğini alabileceği bir ortam oluşturabilmek.

 

 

Bir kısmı, bir ustadan diğerinin adresini isteyerek oldu. Diğer bir kısmı da bu konu üzerinde çalışan akademisyen ve araştırmacılarla bağlantıya geçerek oldu. ATÖLYE İstanbul’da çalıştığım dönemde de onların proje üretimindeki benzer yaklaşımları yeni ustalarla tanışmamı sağladı. Projenin biraz duyulmasının ardından internet üzerinden bağlantıya geçmek isteyen zanaatkârlar da oluyor. Umarım web sitesinde yer almak isteyen başka zanaatkârlar da olur.

 

 

Babadan oğula geçmesi ya da usta çırak ilişkisinin yok olması zanaatkârların azalmasındaki tek sorun değil. Şehirdeki konumları, ürettikleri ürünlerin müşteriye ulaşıp ulaşmaması, artan kiralar, vergi izinleri gibi başka birçok etken var. Öte yandan onların şehrin merkezinde olmaları, beraberinde çok kapsamlı bir sosyal ağı getiriyor. Yerlerinin değişmesi halinde bu sosyal ağ bozulma tehlikesiyle karşı karşıya kalıyor. Kalay ustası sadece bir tane bulabildim. Eminim başkaları da vardır ama arayış süreci kapı kapı sorarak, ara sokaklara girerek ilerleyen, biraz yavaş bir süreç.

 

 

 

Gitmeyi istediğim ama onların yoğun olduğu döneme denk gelen kartonpiyer ustası, yay ustası ve bir ayakkabı ustası ilk ziyaret etmek istediklerim arasında. Atölyelerini görmek ve onları çalışırken tanımak benim de onlardan birçok bilgi edinmemi sağlıyor.

 

 

 

 

Olabildiğince çok, umarım sırf İstanbul değil, diğer yerlerdeki zanaatkârlarla da tanışabilirim.

 

 

Çok kısa konuşma fırsatımın olduğu ve tekrar görmek istediğim bir kartonpiyer ustası var.