2012'nin kültür ve sanat hayatında yılın olayları neler, yılın isimleri kimler oldu?YILIN KİŞİLERİ

Orhan Pamuk'un yılı
2012 yılında Orhan Pamuk'un yıllardır hayalini kurduğu, “Masumiyet Müzesi” adlı kitabından esinle hazırladığı müzesi açıldı. 28 Nisan’da açılan Masumiyet Müzesi, hem yurt içinden hem de yurtdışından büyük ilgi gördü. Orhan Pamuk’un ismi New York Times’ın her yıl düzenli olarak hazırladığı yılın en iyi romanları listesinde de yer aldı. Pamuk’un geçtiğimiz ekim ayında İngilizceye çevrilen “Sessiz Ev”inden övgüyle bahsedildi. Öte yandan Pamuk’a 2012 içinde Legion d'Honneur nişanı, Sonning Ödülü, Edmund Burke adına verilen Burke Madalyası takdim edildi. Yazar ayrıca bu yıl aralarında Polonya, İngiltere, Fransa, Almanya ve İrlanda’nın da olduğu ülkelerde konuşmalara katıldı.

Yaşar Kemal dörtlemesini tamamladı
Yaşar Kemal'in, 1998 yılında başladığı “Bir Ada Hikayesi” dörtlemesinin son cildi “Çıplak Deniz Çıplak Ada” geçtiğimiz yıl okurla buluştu. Türk edebiyatının en büyük ustası olan Yaşar Kemal'in "Bir Ada Hikayesi" dörtlemesinin ilk kitabı “Fırat Suyu Kan Akıyor Baksana" 1998'de, ikinci cilt "Karıncanın Su İçtiği” ve üçüncü cilt “Tan Yeri Horozları” 2002 yılında art arda yayımlanmıştı. 270 sayfalık “Çıplak Deniz Çıplak Ada” ile dörtleme tamamlanmış oldu. Yapı Kredi Yayınları tarafından yayımlanan “Çıplak Deniz Çıplak Ada” 70 bin adet sattı.

Doğançay'ın en kapsamlı sergisi
1960'lı yıllardan bu yana duvarlar aracılığıyla şehirlerin toplumsal, politik ve kültüren dönüşümünü, değişimini aktaran, Türk sanatının usta ismi Burhan Doğançay'ın yarım yüzyıla ulaşan sanatsal birikimi İstanbul Modern'de izleyiciyle buluştu. Sanatçının Türkiye'de bugüne kadar yapılmış en kapsamlı sergisi olma özelliğine sahip olan “Kent Duvarlarının Yarım Yüzyılı ” adlı retrospektif sergi için Doğançay’ın aralarında British Museum, Guggenheim’ın da bulunduğu 13 müzenin koleksiyonunda yer alan yapıtları bir araya getirildi.

Cevdet Erek'e Nam June Paik ödülü
Video sanatının kurucusu Nam June Paik adına düzenlenen prestijli ödülün 2012'deki sahibi Cevdet Erek oldu. Erek, 25 bin euro değerindeki ödülü “Sahil Sahnesi Sesi” çalışmasıyla kazandı. Dünya sanatının en önemli isimlerinden biri olan Nam June Paik’nin adını taşıyan ödüller 2002 yılından bu yana iki yılda bir düzenli olarak medya-video alanında gelişme gösteren ve sanatçının işleriyle bağlantılandırılabilecek çalışmalarla uğraşan isimlere veriliyor.
Öte yandan Erek’in çalışmalarını dünyanın en önemli çağdaş sanat etkinliklerinden biri olarak gösterilen ve beş yılda bir düzenlenen dOCUMENTA'13'te de gördük.

Yılın en faal oyuncusu
Muammer Karaca Tiyatrosu'nun kapanmasıyla 23 yıllık evinden olan Genco Erkal'ın kurucusu olduğu Dostlar Tiyatrosu, gezgin bir tiyatro oldu. Erkal 5 günde 5 ayrı oyun (“Ben Bertolt Brecht”, “Kerem Gibi: Nâzım Hikmet’le 35 Yıl”, “Sivas 93”, “Marx’ın Dönüşü” ve “Nereye gidiyoruz? Azizlikler”) oynayarak 2012'nin en faal oyuncusu oldu.

Bezen'in çıkışı
Talimhane Tiyatrosu'nun uzun isimli oyunu "Önce Bir Boşluk Oldu Kalp Gidince Ama Şimdi İyi", 2011 nisanında prömiyer yapmasına rağmen asıl yükselişini 2012 yılında gerçekleştirdi. Ve başrol oyuncusu Ersa Bezen Bilgin, seyircinin ve eleştirmenlerin hayranlığı ile beraber Afife ve Sadri Alışık ödüllerini de alarak yılın kazananı oldu.

Beklenen albüm çıktı
Aylarca dört gözle beklenmesi ve 33 şarkıcıyı bir araya getirerek bir imkansızı başarması bakımından "Orhan Gencebay ile Bir Ömür" albümü yılın dikkat çekici albümüydü. Yankıları yarattığı beklenti kadar olumlu olmasa da, büyük bir proje olarak yıla damgasını vurdu.

Mehmet Erdem'in dikkat çeken albümü
Kardeş Türküler kökenli Mehmet Erdem, son olarak "Leyla ile Mecnun"un müziklerle tanınırken "Herkes Aynı Hayatta" albümünü yaptı ve fenomen oldu. Erdem özellikle Sezen Aksu imzalı "Hakim Bey" ve Ajda Pekkan cover'ı "Olur ya" ile dikkat çekti.

Ödül zengini Emin Alper
Emin Alper’in dünya prömiyerini Berlin Film Festivali’nde yapan ilk filmi “Tepenin Ardı”, ödül maratonuna bu festivalden aldığı Caligari ve en iyi film mansiyon ödülleriyle başladı. Sonunda Asya Pasifik Film Ödülleri’nden En İyi Film almasıyla "Tepenin Ardı"nın aldığı ulusal ve uluslararası ödül sayısı 16’ya çıktı.

Yeşim Ustaoğlu'ndan "Araf"
Venedik Film Festivali’nin Ufuklar bölümünde prömiyer yapan yeni filmi “Araf”, hem eleştirmenler tarafından beğeniyle karşılandı hem de aralarında Abu Dhabi Film Festivali’nden gelen En İyi Film Ödülü olmak üzere uluslararası ödüller kazandı.

YILIN OLAYLARI

Burroughs ve Palahniuk davaları
William Burroughs’un yazdığı ve Sel Yayıncılık’ın yayımladığı “Yumuşak Makine” ile Ayrıntı Yayınları tarafından okurla buluşan, Chuck Plahniuk’un yazdığı “Ölüm Pornosu” için Başbakanlık Küçükleri Muzır Neşriyattan Koruma Kurulu'nun verdiği rapora dayandırılarak müstehcenlik suçlamasıyla dava açıldı. 5 Temmuz’da görülen son duruşmada bilirkişi raporuna göre "Yumuşak Makine" ve "Ölüm Pornosu"nun edebi bir eser olduğu yasalar doğrultusunda da kanıtlanmış olmasına rağmen dava yine sonuçsuz kaldı. Sanıklar hakkında basın yoluyla müstehcenlik suçundan açılan kovuşturmanın ertelenmesine karar verildi.

Paul Auster ve Erdoğan atışması
ABD’li yazar Paul Auster, hapisteki yazar ve gazeteciler nedeniyle Türkiye'ye gelmek istemediğini açıkladı. Bunun üzerine ise Başbakan Recep Tay yip Erdoğan, Auster’ı "Gelsen ne olur gelmesen ne olur" sözleriyle eleştirdi. Bu sözler üzerine Auster Milliyet gazetesine yaptığı açıklamada Erdoğan'a cevaben "Ülkelerimizdeki, bütün ülkelerdeki yaşam şartlarını iyileştirmek için hapis korkusu ve sansür olmadan konuşma ve yayınlama özgürlüğü, bütün kadınlar ve bütün erkekler için kutsal bir haktır," dedi.

“Monet” İstanbul’da
Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi (SSM), 10. yılını izlenimcilik akımının yaratıcısı, dünya resminin en önemli ustalarından biri olan Claude Monet ile kutladı. Marmottan Monet Müzesi ile işbirliği yapan SSM, Monet'nin olgunluk dönemine ait, çiçek ve doğa temalı tablolarını "Monet'nin Bahçesi" adlı sergiyle İstanbul lu sanatseverlerle buluşturdu.

Resim skandalı
Türk resim sanatının en önemli müzelerinden biri olan Devlet Resim ve Heykel Müzesi'nde yapılan incelemeler sonucunda Şevket Dağ, Feyhaman Duran, Fikret Mualla, Hoca Ali Rıza, İbrahim Çallı’nın da aralarında bulunduğu Türk resminin usta isimlerine ait 202 eserin kayıp, 46 eserin sahte, 27 eserin de orijinalliği konusunda ağır kuşkuların olduğu ortaya çıktı.

Kanatlı Deniz Atı bulundu
Kültür ve Turizm Bakanlığı, Türkiye’den yurt dışına kaçak yollarla çıkarılan tarihi eserlerin iadesi konusunda 2012 yılında önemli adımlar attı. Bunların en dikkat çekici olan ise Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay’ın, 2005’te Uşak Arkeoloji Müzesi'nden çalınıp yerine sahtesi konulan Karun Hazineleri'nin en önemli eserlerinden Kanatlı Denizatı Broşu'nun Almanya'da bulunduğunu açıklamasıydı. Eser, 2013’ün ilk günlerinde Türkiye’ye getirilecek.
Bu yıl içinde ayrıca Dallas Sanat Müzesi’nden Orpheus Mozaiği, Bulgaristan’dan mermer heykel ve 19 eser, Pennsylvania Üniversitesi Arkeoloji ve Antropoloji Müzesi’nden Troya kökenli eserler, İngiltere’den Bursa Sinan Paşa Camii’ne ait çini pano, ABD’den 4 tarihi eser, Almanya’dan 4 mermer kültür varlığının Türkiye’ye iadesi sağlandı.

Şehir Tiyatroları
Nisan ayında yapılan ani yönetmelik değişikliğiyle bu yıla İstanbul Şehir Tiyatroları damga vurdu. Yönetmelik değişikliğiyle birlikte tiyatroda yönetim istifa etti, "Tiyatroma Dokunma" sloganıyla çok sayıda yüksek katılımlı etkinlik düzenlendi. Hatta 1 hafta geceli gündüzlü aralıksız devam eden sanat maratonu düzenlendi.

Fazıl Say davası
Yazdığı tweet nedeniyle Fazıl Say'a 'dini değerleri aşağılama' davası açıldı. Say, ilk duruşmasından bir ay sonra yeni senfonisi "Mezopotamya"nın dünya prömiyerini gerçekleştirdi. Dava 18 Şubat 2013'e ertelendi.

Madonna ve Leonard Cohen konserleri
Yılın konserine Madonna imza attı. 52 bin kişilik Türk Telekom Arena stadı tıka basa doluydu ve gidebilen şanslılar ömürlerinde tanık olup olabilecekleri en görkemli şovu izlediler. Ama bir başka seyirci kitlesine göre de, yılın konseri İstanbul'a ikinci kez gelen Leonard Cohen'di.

Gişede esen fırtına
16 Şubat’ta vizyona giren ve gelmiş geçmiş gişe rekorlarını alt üst ederek, 6 milyon 565 bin 850 kişi tarafından izlenen “Fetih 1453”, Türkiye’de en çok izlenen film oldu. Bu büyük gişe başarısı, yarısına geldiğimiz yeni sezonda bir yerli tarihi filmler furyanın fitilini ateşledi.

Karakterli salonlara hasret kaldık
3 yıldır verilen tüm mücadeleye rağmen Emek Sineması’nı yıkacak projede geri adım atılmadı. Sinema severleri üzmeyi sürdüren bu olaya, Beyoğlu’nda kapanma tehlikesi içinde olan Beyoğlu Sineması ve Sinepop’un kapanmasının da eklenmesiyle, izleyici için multiplex salonlar dışında seçenekler gitgide azalıyor.


İKSV ve Milliyet Sanat 40. yaşlarını kutladı
29 Eylül 1972'de yayın hayatına başlayan Milliyet Sanat dergisi 40. yaşını kutladı. 40 yaşını kutlayan bir diğer kurum ise İstanbul Kültür Sanat Vakfı'ydı (İKSV). Temelleri Nejat F. Eczacıbaşı tarafından atılan İKSV'nin 40. yıl kutlamaları kapsamında La Fura dels Baus'un İstanbul'a özel gösterisi, Berlin Filarmoni Orkestrası konseri yapıldı; 49. yıl kitabı yayımlandı.


DÜNYADAN

YILIN OLAYLARI
* Norveçli dışavurumcu ressam Edward Munch’un imzasını taşıyan ve Mona Lisa'dan sonra dünyada en çok bilinen tablo olarak kabul edilen, “Çığlık” New York’ta 119,9 milyon dolara satıldı.

* Ana Britannica Ansiklopedisi'nin baskısı, 244 yıl sonra durduruldu. 2010 yılında basılan 32 cildin son baskı olduğunu duyuran yetkililer, yeni baskıların yapılmayacağını ama internet üzerinden yeni sayılara erişmenin mümkün olduğunu söyledi.

* Yarım asır önce kurulan İngiliz müzik grubu Rolling Stones, 50. yaşını kutladı.

* Bir ev kadını olan EL James takma adlı Erica Mitchell'ın kaleme aldığı "Fifty Shades" serisi tüm dünyada 50 milyon sattı. 19 ülkede yayımlanan kitap Türkiye’de 150 bin adet sattı.

* Dünyanın en önemli yayınevlerinden Penguin ve Random House, birleşme kararı aldı. Yayınevleri birleştiğinde, İngiltere'de yayımlanacak kitapların yüzde 25'ini basacakları düşünülüyor.

* 2011’de Cannes’da yarışan, Hollywood’un sessiz film dönemine saygı duruşu niteliğindeki sevimli Fransız filmi “Artist”, Hollywood’u kendisine âşık etti. Bu yılki Oscar’larda En İyi Film, En İyi Yönetmen ve En İyi Erkek Oyuncu’nun da aralarında olduğu beş dalda Oscar kazanarak, Hollywood’u kendi kalesinde yendi.

* Walt Disney, George Lucas’ın “Yıldız Savaşları / Star Wars”larının yapımcılığını üstlenen yapım şirketi LucasFilm’i 4.05 milyar dolara satın aldı.

* Geçtiğimiz yıl Çin hükümeti tarafından resmi bir suçlama olmadan hapiste tutulan sanatçı, aktivist ve insan hakları savunucusu Ai Wei Wei'ye yapılanların yankısı 2012'de de devam etti. Elton Johnn, Çin'in başkenti Pekin'de verdiği konserini Çinli sanatçıya ithaf etti. Anish Kapoor Wei Wei için bir video çekti...

* Londra'da gerçekleştirilen olimpiyatların açılış törenini İngiliz yönetmen Danny Boyle yönetti. Açılış töreni tüm dünyada 900 milyon kişi izledi.

* Houston Müzesi'nde sergilenen Pablo Picasso'nun "Woman in Red Armchair" adlı tablosu, 11 Haziran Pazartesi günü tahrip edildi. Şüphelilerden biri, 83 yıllık tablonun üzerine sprey boyayla ‘conquista (fetih)’ yazıp bir boğa çizerken, diğeri de olayı kameraya kaydetti. Üstelik bununla da yetinmeyip 13 Haziran'da videoyu "Conquista la Bestia (Canavarı fethet)" başlığıyla YouTube'a yükledi. Müzeden yapılan açıklamaya göre, derhal bakıma alınan tablodan boya, esere zarar vermeden çıkarıldı.


YILIN KİŞİLERİ

* Madonna, MDNA turnesi kapsamında 72 şehirde konser verdi. Ünlü şarkıcı bu turne sayesinde 228.4 milyon dolar kazandı ve 2012'nin turnede en çok kazanan ismi oldu.

* Koreli müzisyen Park Jae-sang yani tanınan adıyla PSY, yaptığı ve tüm dünyada fenomene dönüşen şarkısı "Gangnam Style" ile Youtube'da 1 trilyon tıklanma rekoruna ulaştı.

* Adele, Grammy ve Billboard ödülleri başta olmak üzere bütün müzik ödüllerini evine götürdü. "Skyfall"un soundtrack'ini seslendirdi ve 2012'de en çok kazanan en genç sanatçı unvanına sahip oldu.

* Whitney Houston Grammy Ödül töreni öncesi, kaldığı otel odasında ölü bulundu...

* Nobel Edebiyat Ödülü, 57 yaşındaki Çinli roman yazarı Mo Yan'ın oldu. Nobel Akademisi'nin açıklamasında Mo Yan'dan "sanrısal, büyülü bir gerçeklikle halk öykülerini, tarihi ve günceli birleştiren bir yazar" olarak bahsedildi.

* Harry Potter serilerinin yaratıcısı J.K. Rowling bu kez büyükler için bir kitap yazdı: "The Casual Vacancy".

* Suzanne Collins'in yazdığı ve daha sonra sinemaya uyarlanan "Hunger Games" serileri 23 milyon kopya sattı ve sinemada gişe rekorlarını alt üst etti.

* Bond serisi "Skyfall"un 007 ajanı olan Daniel Craig en çok konuşulan Bond karakterlerinden biri oldu ve Times'ın 2012'nin 100 ismi anketi sıralamasına girdi.

* Ashgar Farhadi'nin 2011’de Altın Ayı ödülü alan filmi “Bir Ayrılık”, 2012’de Akademi Ödülleri’nde En İyi Yabancı Dilde Film dalında Oscar alarak bu ödülü ilk kez İran’a getirdi.

* Hilary Mantel, Man Booker Roman ödülünü ikinci kez alan tek kadın yazar oldu.