2012 yazında Hollanda Ulusal Balesi (Het Nationale Ballet), IKSEV’in düzenlediği İzmir Festivali çerçevesinde Türkiye’ye gelmiş ve muhteşem bir "Giselle" sahnelemişti. Geçen hafta, bu sefer Amsterdam’da onları farklı bir program olan "Ballerina"da izledim.Topluluğun Artistik Direktörü Ted Bransen bu programı gerçekten ilginç bir şekilde oluşturmuş. Hollanda Ulusal Balesi’nin 5 baş balerininden bu programda dans etmek isteyecekleri ikili dansı belirlemelerini istemiş. Ve balerinler çalışacakları koreografiyi seçmişler, çalışmışlar. Sakatlığı nedeniyle dans edemeyen Anu Viheriaranta dışında, topluluğun baş balerinlerinin hepsini aynı gece seyredebileceğiniz mükemmel bir program böylece ortaya çıkmış. Balerinlerin seçtikleri danslar dışında, geceye "Paquita" balesinin genelde dans edilen ve balerinlerin teknik becerilerini gösterdikleri zor sololardan oluşan “Grand Pas Classique” bölümü, Artistik Direktör Ted Bransen’ın koreografisini yaptığı kısa bir ikili dans ve 20 senedir Hollanda Ulusal Balesi’nde dans eden ve bu sene aktif bale hayatına veda edecek olan eski Mariinsky balerini Larissa Lezhnina’nın “veda”sını ifade eden bir ikili dansı eklenmiş.

 

Program, "Paquita" ile başlıyor. Topluluğun Artistik Kadro Başı Rachel Beaujean’ın sahneye koyduğu balede, büyük oranda klasik balenin öncüsü Petipa’nın koreografisine bağlı kalınmış. Beaujean’ın sahneye koyuşunu çok başarılı buldum. Minimal ama olması gerektiği gibi bir dekor ve renklli, orjinal kostümlerle, seyirciye  “bu akşam klasik baleden de mahrum kalmayacaksınız” hissini çok güzel vermiş. Uzun bir balenin, bir bölümünü sahnelerken zor elde edilen bir başarı. Bu arada kostümler gerçekten orjinal. Beaujean, bale kostümleri tasarımcısı François-Noel Cherpin’in atölyesinde gördüğü korselere bayılıyor ve tasarımcıdan bunları baz alarak tütüler tasarlamasını istiyor. Cherpin, parlak üst tarafın, tülden oluşan etek bölümüne saçaklar şeklinde indiği çarpıcı bir tasarım hazırlıyor. Ve tüm dansçılar aynı tütüyü, farklı renklerde giyiyorlar. Müthiş bir renk cümbüşü. Başrolleri Anna Tsygankova ve Jozef Varga dans ediyorlar. Tsygankova tekniği güçlü bir dansçı. Varga Mehmet Balkan’ın "Kuğu Gölü"nde de dans etmişti. Ben onu, "Kuğu Gölü"nde artistik anlamda toplulukla kaynaşamadı gibi görmüştüm ama sonra İzmir’de kendi topluluğu ile dans ettiği "Giselle"de beğenmiştim. Bu eserde de fena değildi. İyi bir partner. Zor teknik hareketleri içeren üçlü dans ve sololarda dans eden dansçıları da başarılı buldum. Hiç bir kusur göremedim.

 

 

"Paquita"dan sonra, 2.perde balerinlerin seçtikleri ikili danslar ile devam ediyor. Baş balerin Igone de Jongh "Romeo ve Juliet" balesinin en romantik ikili dansını seçmiş ve  bu dansta Casey Herd ile dans ediyor. Balkon Pas de Deux diye anılan bu ikili dans Romeo ve Juliet’in baloda tanıştıktan sonra, Juliet’in balkonunun altında buluştukları ve birbirlerine aşklarını itiraf ettikleri bölümdür. Ne var ki, uzun bir klasik baleden kısa bir bölüm sahneleyeceğiniz vakit, seyirciye tüm hikayeyi anlatmak, hissettirmek çok zordur. Maalesef Jongh ve Herd’i bu konuda başarılı bulmadım. Aralarındaki aşkı bana hissettiremediler. Bir nedeni de, "Romeo ve Juliet"te Kenneth MacMillan ve John Cranko koreografilerine alışık olmam olabilir. Bu balkon pas de deux’yü Rudi van Dantzig tasarlamış. Bana MacMillan’ınki gibi duyguların coştuğu hareketleri fazla içermiyor gibi geldi.

 

Anna Tsygankova’nın seçimi, son senelerde çok beğenilen koreograflardan biri olan İngiliz Christopher Wheeldon’dan "Duet". Modern bir eser ve bence ilkinden daha doğru bir seçim. Jozef Varga ile dans ediyor. Tsygankova’nın estetiği, partneriyle uyumu, hareketlere tüm eforunu harcaması kayda değer.

 

Jurgita Dronina, Kenneth MacMillan’ın koreografisini yaptığı Manon’dan “yatak odası ikili dansı”nı seçmiş. Isaac Hernandez ona eşlik ediyor. Teknik ve estetik olarak iyi bir performans ama maalesef aralarındaki duyguyu hissedemedim yine.

 

Bu danstan sonra Larissa Lezhnina’nın seçtiği "Raymonda"dan “Grand Pas Classique Hongrois”yı izliyoruz. Lezhnina Artur Shesterikov ile dans ediyor. Lezhnina ve Shesterikov ile beraber 4 çiftin birlikte dans ettiği giriş bölümü çok başarılı. Lezhnina’nın solosu ise mükemmel. Onu bir daha klasik balelerde göremeyecek olmak üzücü. Shesterikov’un solosu zor ama kusursuz değil.

 

3.perdenin ilk dansı Maia Makhateli’nin seçimi Çaykovski pas de deux. Bu eserin koreografisi, dekorsuz ve minimal kostümlerle dans edilen bir akım olan neo klasik balenin yaratıcısı George Balanchine’e ait. Benim bayıldığım, teknik olarak zorlu ama balerinin aynı zamanda bir tüy hissi vererek dans etmesini/ettirilmesini –erkeğe de çok iş düşüyor- gerektiren bir bale. Bu pas de deux’yü günümüzün en başarılı erkek dansçılarından Leonid Sarafanov ve karısı Mariinsky baş balerini Olesya Novikova’dan ve benim için bale tarihinin en başarılı, uyumlu ikilisi Alessandra Ferri ve Julio Bocca’dan seyretmişliğim var. Ve Maia Makhateli, Remi Wörtmeyer ile onlara yakın, gerçekten rüya gibi bir performans sergiliyor. Makhateli zorlu dönüşlerde ve artistik anlamda başarılı. Wörtmeyer’i zaten "Giselle"de başrol dans etmediği halde keşfetmiştim. Artık bir baş dansçı. Sahnedeki rahatlığı, sempatikliği eşsiz. Tekniğini de çok başarılı buluyorum.

 

 

Balerinlerin seçtikleri eserler Çaykovski "pas de deux" ile son buluyor. Bir sonraki eser Ted Bransen’ın yeni modern koreografisi Replay. Igone de Jongh ve Vito Mazzeo dans ediyorlar. De Jongh bu eserde seyircinin büyük beğenisini kazanıyor. Zaten estetik görünümü çok iyi olan bir dansçı.

 

Finalde ise Larissa Lezhnina’nın Alexander Zhembrovskyy ile dans ettiği “The Old Man and me” isimli Hans van Manen koreografisi var. Blues şarkıcısı JJ Cale’den bir parça ile başlayıp, Stravinsky ve Mozart ile devam ediyor. Bana göre bu akşamın çarpıcı eserleriyle uyuşmadı ama Larissa Lezhnina’nın veda dansı olması etkileyici idi. Bu arada Lezhnina, benim 1990’larda "Uyuyan Güzel" kaydını seyrettiğim ve bu baledeki en başarılı başrol dansçısı olduğunu düşündüğüm bir dansçıydı. Onun veda gecesine şahitlik etmek hem mutluluk verici, hem üzücü.

 

 

Ted Bransen’ı tebrik etmek lazım. Avrupa bale topluluklarına bakıldığında, Vladimir Malakhov’un başında olduğu Berlin Balesi’ni sahnelediği değişik klasik baleler nedeniyle her sezon takip etmeye çalışıyordum. Ama maalesef bir değişiklik olmadıysa, Malakhov’un Berlin’deki kontratı bu sene bitiyor. Ted Bransen’ın Hollanda Ulusal Balesi, benim için Berlin’in yerini alacak galiba.