NİL KURAL

 

İtalyan sinemacı Gianfranco Rosi, ‘Fuocoammare’yle 66. Berlin Film Festivali’nden Altın Ayı alarak festival tarihinde ilk kez bir belgeselle büyük ödüle uzanan isim oldu. Aynı zaman da bir önceki filmi ‘Sacro GRA’ ile 2013’de Venedik’ten Altın Aslan’la dönen İtalyan belgeselci, üst üste iki büyük ödülü alarak çok nadir bir başarıya imza attı. Göçmenlerin bulunduğu teknelerinin Avrupa’ya ulaşmasında önemli bir nokta olan Lampedusa Adası’nda gündelik hayatı bir çocuğu merkeze alarak gösteren ve göçmenlerle ada sakinlerinin hayatlarının birbirine dokunmadığına izleyicisini şahit eden Rosi ile Berlin Film Festivali’de bir araya geldik ve ‘Fuocoammare’yi konuştuk.

 

 

 

Belgesel. Yeni gerçekçi sinemadan sokaktan insanlar bulup yazılmış bir senaryoyu oynatırlar. Benim filmimdeki insanlar, kendileri. Onlara hiç bir zaman ne yapmaları ne demeleri gerektiğini söylemem. Filmde kurmaca tek bir sahne var: Çocuk ve suya dalan bir dalgıcın olduğu sahne. Aralarında bir iletişim olsun istedim ama olmuyordu. Dalgıca şuradan yürür müsün dedim. O kadar. Benim filmim bir belgesel ama belgeselin o kadar fazla türü var ki... Bir film çektiğimde bu, benim bakış açımı gösterir ve bana şiirsellik için alan açılır. Maalesef bunların hepsi Michael Moore tarafından katledildi. Michael Moore, belgeseli öldürüp propaganda ve eğlence filmleri çekti. Benim için belgesel bir yaratıcının bakış açısını taşır, araştırırken kendi gerçekliğini bulursun ve herkesin gerçeği farklıdır. Benim için bir belgeselin hakikati, konu aldığınız insanların hakikatini yansıtmaktır. Bu filmde ağırlıklı olarak bir çocukla çalıştım ve onun iç dünyasıyla ben de bağ kuruyorum. Onun büyüme sancıları, benim de dünyayı anlama çabam. 

 

 

Lampedusa adasının kimliğini çocuklarla çalışarak bulabileceğimi biliyordum. 1.5 yıl orada yaşadım. Orada yaşayan insanlar ve göçmenler arasında bir mesafe var. Halk, gazetecilerden nefret ediyor. Son gittiğimde gazetecilere taş atıyorlardı. Çünkü gazeteciler, bir trajedi yaşandığında oraya gidiyor, o trajediyle ilgili haber yapıyor, sonra ilgilenmiyor. İnsanlar Lampedusa yakınında 150 kişi ölmüş haberini duyuyor, “Vah vah yazık,” diyor, o kadar. Sayılar, sayılar. Filmi çekerken ben de bir trajediye şahit oldum, ölüm bana da ulaştı. Göz teması kurdum. 200 kişi öldü cümlesini duymak ve görmek arasında büyük bir fark var. Biri dedi ki: “Gazetecilerin işi bittiğinde Fuacoammare başlıyor”. Doğru. Ben bir trajediden sonra gittim ve 1.5 yıl kaldım. 4 yıl gerekirse 4 yıl kalırım. Adadaki insanların göçmenlerle bağı yok ve çocuğa limana götürüp tekneden inen Afrikalı çocuklara baktırsaydım, Lampedusa’nın gerçeğini yakalamış olmayacaktım. 

 

 

İşim bu. Elimde 80 saatlik çekim vardı. Gözlerimi kapadım. Gözünüzü kapayıp hayatı düşünürseniz, her anı aklınıza gelmez, 10-20 sahne gelir. Benim için kurgu da bu. Güçlü anları hatırlayıp onları bir araya getirmek. 

 

 

Evet, son kazanmam gereken de izleyicinin güveni. Önceki filmim ‘Sacro GRA’, İtalya’da 3 hafta gösterimde kaldı, televizyonda gösterildi. İnsanlar nasıl filmler çektiğimi biliyordu. Herkes bana güvendi. Kurtarma operasyonlarını takip etmeye başladığımda beni arkada bir bota aldılar, 20 gün hiçbir şey çekemedim. Ama ekibi tanıdım, onlarla iletişim kurdum. Sonra öndeki botlara yerleştirdiler. İşte o zaman trajedilere şahit oldum. Ölüm vardığında ve benden içeri gidip çekmemi istediklerinde, ben çekmek istemedim. Şefleri dedi ki, bunu göstermek zorundasın. Gaz odasının kapısında duyup içeriyi çekmemek gibi. Dünyanın bunların görmesi lazımdı. Zor olan onu ölümü çekmek değil, orada olmak, şahit olmak. 

 

 

 

Bir bilinç yaratabilmek. Bu, savaşlardan beri yaşanan en büyük trajedi. Gaz odalarından insanların savaştan sonra haberi oldu. Bilmiyorduk dediler. Ama şimdi göçmenleri biliyoruz. Dünyadaki her insan bundan sorumlu. Hepimiz sorumluyuz. Kafamızı çeviriyoruz. 5 bin Suriyeli alalım mı diye düşünürken, sırf dün Lampedusa’ya 5 bin kişi vardı. Nasıl iklim konusunu herkes bir araya gelip konuşuyorsa, göçmenleri de herkesin bir araya gelip konuşması ve bir çözüm bulması lazım. 10 milyon hareket ediyor. Duvar mı inşa mı edeceğiz? İnşa ettiğimiz en büyük duvar da zihinlerin duvarı. Fransa istemiyor, İtalya istemiyor diye 10 milyon duracak mı? 

 

 

Evet, çok açık bir metafor. Filmin adı da göz tembelliği olabilirdi. Hepimiz göz tembelliğinden mustaribiz ve de zihin tembelliğinden. Tabii tesadüfen oldu çocukta göz tembelliği çıkması. Ama bazen hakikat sizi şaşırtır. Çocuk ve doktor arasındaki sahneyi, hiçbir senarist yazamaz, hiçbir oyuncu oynayamaz.

 

 

Elbette. Anksiyetesi, düşmanı diye kaktüslere ateş edip sonra yapıştırmak gibi çözümler bulması... Hepsi bizi temsil ediyor. 

 

 

Evet, daha gerçekçi gözüksün diye kamerayı sallayanlardan hiç hoşlanmıyorum. Benim için sinema dili önemli. Işık, ses ve kadrajlar çok önemli. Spielberg kurmacasını nasıl çekiyorsa ben de belgeselimi öyle çekiyorum. En iyi kamera, en iyi kadrajı hazırlıyorum ama çekerken düşünmüyorum.