Resim ©: Vanessa Ho

Noktürn (Fra. nocturne): Batı müziğinde, geceden esinlenen ya da geceye çağrışım yapan beste türü.

18. yüzyılda İtalyanca notturno ("geceye özgü")olarak anılan noktürn, aslen akşamları çalınması öngörülen oda müziği besteleriydi - geceyi çağrıştırması aranan bir özellik değildi. Akşam toplantılarına özel bestelenen bu tür noktürnlere, Wolfgang Amadeus Mozart'ın (1756 - 1791) 1776 tarihli, 6 numaralı Re Majör Serenata Notturna'sı (Köchel 239) örnek verilebilir. Serenata Notturna, yaylı çalgılar ve timpaninin olduğu iki farklı oda orkestrası için yazılmıştı.

Wolfgang Amadeus Mozart, Re Majör Serenad No. 6, A Far Cry Yaylı Çalgılar Topluluğu, 24 Eylül 2010


Noktürnün bugün tanındığı anlamda, solo piyano için tek bölümlük bir karakter parçasına dönüşmesi, 19. yüzyılın başında gerçekleşti. İrlandalı besteci John Field (1782 - 1837), yazdığı 18 ayrı piyano parçasına "noktürn / nocturne" ismini vererek bu geleneği başlattı. Field'ın bu çalışmasının daha önceki gelenekten ayrı değerlendirilmesinin sebebi, bir elin çaldığı arpejli bir eşliğin karşısında, diğer elin "şarkı söyler gibi" (İta. cantabile) çalınması özelliğini getirmiş olmasıdır. Bu özelliği Field'ın 5 no'lu Si Bemol Majör Noktürn'ünde net bir şekilde görebiliriz.

John Field, Si Bemol Majör Noktürn No. 5, John O'Conor, 1991


Noktürn türüne bugünkü ününü kazandıran kişi ise, Polonyalı - Fransız piyanist Frédéric Chopin oldu. 1827 ile 1846 arasında yazdığı 21 noktürnde, Field'ın türe kazandırdığı, sağ elin şarkı melodisi gibi çalınması geleneğini devam ettiren Chopin, ayrıca ritmi de daha serbest hale getirerek bir anlamda gecenin belirsizliğini vurguladı.

Frédéric Chopin, Si Bemol Minör Noktürn Op. 9 No. 1, Arthur Rubinstein, 1965


Frédéric Chopin, Mi Bemol Majör Noktürn Op. 9 No. 2, Arthur Rubinstein, 1965


Romantik ve İzlenimci bestecilerin bu şekilde ilgisini çeken noktürn, İzlenimci Fransız besteci Claude Debussy tarafından 1899 yılında tekrar orkestraya uyarlandı. "Bulutlar", "Bayramlar" ve "Sirenler" isimli üç bölümden oluşan "Nocturnes", Debussy'nin ifadesiyle, "Türü değil, gerçekten geceyi, gecenin izlenimlerini ve farklı ışık efektlerini anlatmak istiyordu."

Claude Debussy, Nocturnes L. 91, Nuages (Bulutlar), Berlin Filarmoni Orkestrası, şef Claudio Abbado, 2001