SELAY SARI

 

Dünya edebiyatının en büyük oyun yazarı ve tiyatro sanatçılarından, 'Bir Anarşistin Kaza Sonucu Ölümü' oyunuyla tarihe geçen, Nobel Edebiyat Ödüllü İtalyan yazar Dario Fo, dün sabah saatlerinde Milano'da tedavi gördüğü Luigi Sacco Hastanesi'nde hayatını kaybetti. 90 yaşındaki yazar, iki haftadır solunum yolları rahatsızlığı nedeniyle hastanede yatıyordu.

 

Otoriteye ve her türlü gücün zarar verici şekilde keyfi kullanılmasına savaş açmış, bu savaşında tek silah olarak da hiciv sanatını kullanan Fo, bu özelliğiyle kendini geçmişin saray soytarılarına benzetiyor ve 'İtalyan kültürünün soytarısı' hitabını kendine uygun görüyordu. Bu 'soytarılıkların' sanata ve toplum hayatına en çok damga vuranları, 'Bir Anarşistin Kaza Sonucu Ölümü', 'Ödenmeyecek, Ödemiyoruz' ve tek kişilik gösteri 'Mistero Buffo' oldu.

 

 

1970 tarihli 'Bir Anarşistin Kaza Sonucu Ölümü', bombayla 16 kişiyi öldürmekle suçlanan demiryolu işçisi ve anarşist Giuseppe Pinelli'nin Milano'da bir karakol binasından atılarak ya da düşmesi olayından yola çıkarak yazılmış, dönem İtalyasının farklı kesimlerini hicveden bir eserdi. 1974'te ilk kez sahnelenen ve Türkiye sahnelerinde de aynı bir önceki oyun gibi sıkça yer bulan 'Ödenmeyecek, Ödemiyoruz' ise kocalarından gizli olarak süpermarketlerden gıda çalan bir grup ev kadınının hikâyesini anlatıyordu. Büyük başarı kazanan oyundaki hırsızlıklar yüksek enflasyon nedeniyle gerçek hayatta da tekrarlanınca, Fo 'halkı suça teşvik etmek' gerekçesiyle davalık oldu, ancak daha sonra beraat etti. Tam 30 yıl boyunca dünyanın dört bir yanında sahnelediği 'Mistero Buffo' ise, Fo'nun ilham kaynağı Ortaçağ soytarılarını, uzak yerlere gidip haber götürme işlevlerini de üstlenerek taklit ettiği bir gösteriydi.

 

Fo, 1954 yılında evlendiği ve hem eşi hem de çalışma arkadaşı olan Franca Rame'yi 2013 yılında kaybetmişti. Bütün oyunları Türkçeye tiyatro sanatçısı ve arkadaşı Füsun Demirel tarafından çevrilen Fo'nun İtalya'da son olarak geçtiğimiz mart ayında 'Dario e Dio' adlı kitabı yayınlanmıştı. Dario Fo, toplum ve siyaset üzerine konuşmaktan, irdelemekten, eleştirmekten vazgeçmeyen sanatçıların sözlerinin asla eskimeyeceğinin, modalarının asla geçmeyeceğinin en büyük kanıtlarındandı.

 

 

Dario Fo'nun Türkiye temsilciliğini yapan, oyunlarının büyük bir kısmını çeviren ve dostu olan tiyatro sanatçısı Füsun Demirel, Milliyet'e yaptığı açıklamada şöyle konuştu: "Dario Fo demek, benim hayatımın 35 yılı demekti... Dario Fo ve Franca Rame hayatlarını tiyatroya ve büyük sosyalist mücaleye adamış ustalarımdı. Meslek ilkelerimi, disiplinimi, düşüncelerimi oluşturmamda her zaman örnek aldığım dostlarımdı. Ve kanatlarım kopmuş gibiyim."