MERT İNAN / İstanbul

 

Kağıthane'de bulunan Macar Kültür Merkezi'nde açılan 'Türkiye'de Macar İzleri' isimli sergi ve buna paralel olarak hazırlanan kitap, Türkiye tarihinde bugüne dek dikkat çekilmemiş noktalara ışık tutmayı amaçlıyor. Macaristan’daki Turkinfo Vakfı'nın da destek verdiği kitapta, Macar mimar Tamás K. Pintér'in grafik resimleri ile János Hóvári'nin araştırma yazılarından oluşuyor. Sergide ilgi çekici detaylardan birkaçı şöyle sıralanıyor: Ayasoyfa, Zeyrek Camii ile Ankara'daki Etnografya Müzesi'ndeki, meteoroloji gözlem kulesindeki bilinmeyen Macar izleri.

 

Atatürk'ün Anıtkabir'den önceki geçici istiratgahı olan Ankara Etnografya Müzesi projesinin 1924 yılında Ankara’da yaşayan Macar Antropolog Gyula Meszaros (1883-1957) tarafından bizzat Atatürk'e aktarıldığı da ortaya konulurken, şu bilgiler yer alıyor: "Atatürk’e 1924’te o dönem Ankara’da yaşayan Gyula Meszaros (1883-1957) tarafından sunuldu. Kurumun ilk müdürü yükseköğrenimini Budapeşte’de tamamlayan ve Eotvos Collegium’un da üyesi olan, arkeolog ve etnografya uzmanı Profesor Hamit Zubeyir Koşay oldu. Müze kuruluşundan itibaren Macar müzesi materyallerine dayanmakta olup ilk hedefi Turkiye Cumhuriyeti'nin halk gelenek ve köklerini tanıtmaktı. 1930’da inşa olunan bina Cumhuriyet doneminin ilk tipik binalarından olup Mimarı Arif Hikmet Koyunoğlu’dur. Bu kurumun ne kadar önemli olduğunun bir başka göstergesi de Ataturk’ün cenazesinin, 1938-1954 yılları arasında Anıtkabir hazırlanıncaya kadar bu binada muhafaza edilmesidir."

 

 

Macar müzik tarihinin en önemli eseri sayılan ve Kanuni Sultan Süleyman tarafından savaş ganimeti olarak İstanbul'a getirilen Macar İlahileri'nin başına gelenler de kitapta ve sergide yer alıyor. 1526 yılında Budin Kalesi'ndeki saraylarda bulunan diğer elyazmalarıyla birlikte İstanbul'un yolunu tutan eserler hakkında şu bilgilere yer veriliyor: "Bu elyazmalarının bir kısmı 1869’da Sultan Abdulaziz tarafından ve bir kısmı da 1877’de Sultan Abdülhamit tarafından Macaristan’a verilmiş, ancak ilahilerle elyazması iade edilmemişti. Topkapı Sarayı Kütüphanesi'ndeki bu çok değerli elyazması 2000’li yılların başlarında Macar uzmanlar tarafından İstanbul’da restore edildi. Bu elyazmasının tıpkıbasımı 'Isztambuli Antifonale' adıyla 1999 yılında Budapeşte’de Akademia Yayınları tarafından yayımlandı."

 

 

Projede dikkat çeken ayrıtılar arasında 1930’lu yıllarda Ankara’da çalışan inşaat mühendisi Gyorgy Tittes'in, Ankara’da inşa edilen ilk meteoroloji istasyonunun planlarını hazırlayan kişi olduğu belirtiliyor. Antal Rethly tarafından uygulanan program kapsamında inşa edilen istasyon, 1927 yılında hizmete girerken, 2012-2013 yıllarında restore edilerek Tarih Müzesi'ne dönüştürülmüş.

 

Milliyet gazetesine konuşan Macar mimar Tamás K. Pintér'in proje hakkında şunları söyledi: "Türkiye’deki Macar izlerinin çizimleri genellikle bu yerlerin şahsen ziyaret edilmesi esnasında, yani orada gercekleşen ilk buluşmanın anısıyla oluştu. Ancak artık yok olmuş, ya da tamamen değişmiş eserleri kitabımızda tanıtırken daha önceki dönemlerden kalan gravürleri de kullandık."