ÖZGE KARA

 

Artık eskisi kadar kullanılmasa da bir dönemin hem kültürel hem siyasi hem de sosyal ortamına tanıklık etmiş, bu özelliğiyle de pek çok tarihi araştırmaya kaynaklık etmiştir kartpostallar. Geçtiğimiz haftalarda Notre Dame de Sion Fransız Lisesi’nde açılan 'Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Kadınlar' başlıklı sergi de bunun en güzel örneklerinden biri oldu. 1880 - 1930 yılları arasında kadınların yer aldığı kartpostallardan derlenen seçki, Strasburg Üniversitesi Çağdaş Sanat Tarihi öğretim üyesi Christine Peltre’in araştırmaları ve yazar Liz Behmoaras’ın sonsözüyle Yapı Kredi Yayınları tarafından kitaplaştırıldı. Kitapta tıpkı sergide olduğu gibi 1880-1930 yılları arasında kadınların yer aldığı kartpostallar yer alıyor. Pierre de Gigord koleksiyonundan derlenen bu kartpostallara yer yer Pierre Loti, Valerie de Gasparin, Henri de Regnier gibi gezginlerin notları; yer yer ise dönemin siyasi gelişmelerine dair açıklamalar eşlik ediyor. Söz konusu Osmanlı İmparatorluğu olunca kartpostallar da Arnavutluk’tan İzmir’e, Bosna Hersek’ten Lübnan’a uzanan oldukça geniş bir coğrafyadan örnekler sunuyor. Çok uluslu bir imparatorluk içinde farklı kimliklere sahip kadınlar, çizdikleri farklı imajlarla dikkat çekiyor.

 

Kartpostalların odak noktası ise dönemin özelliklerine dair ipuçları veren giysiler. Okur, kitap boyunca ülkenin içinde bulunduğu siyasi ve kültürel koşullara göre farklılık gösteren giysileri takip ederek bu değişimlere sebep olan koşulları gözden geçirme imkanı buluyor.  Örneğin kitaptaki kartpostallar sayesinde modernleşmenin yavaş yavaş başladığı 1900 yılından itibaren Osmanlı kadınının batılaştığını gözlemlemek mümkün. Pierre Loti’nin ‘Supremes visions d’Orient’ başlıklı kitabında da anlattığı gibi bu yıllardan itibaren artık Osmanlı kadını da “Parisli kadınlar gibi giyiniyor, viyolonsel çalıyor ve harika bir şekilde Bach yorumluyor...“ Cumhuriyet dönemiyle ise yaşmak, ferace ve çarşaf gözden kayboluyor ve şort giyerek resmigeçit yapan genç Cumhuriyet kadınları kartpostallara yansıyor. Özetle 1880-1930 gibi köklü değişimlerin yaşandığı bir döneme yalnızca kadınların penceresinden bakan bir kitap “Osmanlıdan Cumhuriyet’e Kadınlar”. 200’den fazla kadın portresinin bir araya geldiği kartpostal seçkisi ile okuru onca yıl öncesine davet ediyor.