FİSUN YALÇINKAYA

 

Balıkçıların denize akşamdan attıkları ağları toplamak için sabahın ilk ışıklarıyla açılmaları gerekir, en verimli an, güneşin doğduğu andır, bu kez sanatta da böyle oldu. 36 mekânda yer alan eserleri, ‘Tuzlu Su’nun şekillendirdiği, balık tutmak üzere ciddi söyleşilerin düzenlendiği 14. İstanbul Bienali de işte böyle erken saatte bir denize açılışa sahne oldu. Sanatçı Theaster Gates, mecazen ‘ağlara takılanları’ toplamak için, bienalin ilk günlerinde oldukça küçük bir kitleyi, sabah 06.30’da bir tekneyle Karadeniz’e doğru bir yolculuğa çıkardı. Sabah soğuğunda hazır bulunduğumuz teknede Burhan Öçal,  ABD’li caz bestecisi Corey Wilkes ve kendisinin yer aldığı üçlü bir performans gerçekleştirdi. Sanatçı, tekneyi, üçüncü köprü inşaatının altına getirip, buradan geri çevirdi.

 

 

42 yaşındaki Gates, Şikago’da yaşayan ve üreten bir sanatçı ve akademisyen. En tanınmış projelerinden biri olan Dorchester Projects kapsamında yaşadığı şehir Şikago’da harap halde bir binayı alıp kültürel merkeze dönüştürdü. İstanbul’daki esas projesi ise bu tekne yolculuğu değil, Tophane’de Boğazkesen Caddesi No: 106'da bulunan 'Blues'un Üç veya Dört Tonu' adlı bir ‘dükkan'. Dışarıdan sıradan bir seramik dükkanı gibi gözüken bu mekânda 17. YY.’dan kalma İznik çinileriyle bezenmiş bir tabak sergileniyor. Bir yandan Gates ya da asistanları çömlekler yapıyor. Arka planda ise ABD’de siyah müziği öne çıkaran en önemli yapımcılardan olan Ahmet Ertegün’ün elinden geçen plaklar çalıyor. Üst katta da İznik çinileriyle ilgili slaytlar gösteriliyor. Kıymetli İznik çinisini ayağımıza getirerek değer, üretim, emek gibi pek çok konuyu sorgulayan eseri, "Emeğim benim protestomdur," diyen sanatçısına sorduk.

 

 

 

Tophane'de çok fazla dükkan vardı ben de bir dükkan yapmak istedim. Tıpkı onlar gibi işleyen ama farklı bir noktaya işaret eden bir dükkan... Şehrin kanını taşıyan bir iş olsun istedim. Yeniden isim koymam gerekseydi ismini 'İznik meditasyon merkezi' yapardım. Çünkü benim için bir anlamda öyleydi. Sadece benim için değil diğer insanların da bu konuda meraklı olup gelip keşfetmelerini istiyorum. Burada bir eleştirel saygı duruşu da söz konusu, İznik çinilerine yönelik… Kendi tarihimi, diğer Doğu gelenekleriyle ilgili çalışmalarımı bu Osmanlı tekniğiyle bir araya getiriyorum.

 

 

Vurgulamak istediğim şey bireylerin diğerlerinin dünyasını nasıl şekillendirdiği. Bu İznik tekniğiyle seramik yapmak da olabilir, Ahmet Ertegün örneğindeki gibi önemli Afro-amerikan müzisyenleri gündeme getirmek de olabilir. Neden Türkiye’den biri New York’ta Harlem’de siyahların müziğiyle uğraşır ve neden ABD'li siyah bir adam Türkiye’de İznik çinileri yapar? İşte bu beklenmedik durumların bazıları aslında benim yaşama sebebim ve çok gerekliler. Ve Ahmet Ertegün'ü bu müzikleri çalarak kutlamak, onurlandırmak istedim.

 

 

Üretim bakımından daha hızlı hareket ettikçe, dünya hızlandıkça, yavaş üretimi hatırlamak da çok önemli... Yavaş üretim dünyadaki en güzel şeylerin yapılmasına sebep oluyor. Her şey hızlandıkça ben yavaşlamaya çalışıyorum.

 

 

Carolyn’i sanatçı tercihi için tebrik ediyorum ama gerçekte bu kadar düşünceli, dikkatli oldukları için sanatçıları kutluyorum. Kimilerine yakın kimilerine uzak gelecek bir konuyu ele alıp sihir yapmaya çalışmaktı yaptıkları. Ve çok fazla sihirli an vardı. Bir yandan da sanki hepimiz okuldayız ve ödevimizi teslim ediyoruz gibi hissediyorum.