GENCAY ALTAY 

 

Tanıl Bora, 19. yüzyıldan günümüze Türkiye siyasal düşünce tarihini kapsamlı bir şekilde ele alan, siyasî ideolojilerin özelliklerini; birbirlerini etkileme ve birbirlerinden etkilenme süreçlerini tartışan 926 sayfalık kitabı ‘Cereyanlar’ı anlatmak üzere Salt Galata’da düzenlenen bir söyleşide ilk kez okurlarıyla buluştu. 1988'den bu yana İletişim Yayınları'nda araştırma-inceleme dizisi editörü olan Bora, aynı zamanda 2016 yılında Birikim dergisinin yayın yönetmenliğini üstlendi. “Türk Sağının Üç Hali”, “Medeniyet Kaybı” ve “Milliyetçiliğin Kara Baharı” kitapları ile sağ ideoloji ve milliyetçilik literatürlerine önemli katkılarda bulunan yazarın son yayımlanan kitabı ‘Cereyanlar’ ise söyleşinin moderatörülüğünü üstlenen İstanbul Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü öğretim üyesi Mehmet Ö. Alkan tarafından Türkiye siyasal düşünce tarihi alanında üretilmiş bir “Magnum Opus/Şaheser” olarak değerlendirildi.

 

Geç Osmanlı Zihniyet Dünyası, Batıcılık, Kemalizm, Milliyetçilik, Türkçülük ve Ülkücülük, Muhafazakârlık, İslâmcılık, Liberalizm, Sol, Feminizm ve Kürt Siyasal Hareketi bölümlerinden oluşan ‘Cereyanlar’ kitabının söyleşisi yaklaşık 2 saat boyunca okurların yazara yönelttiği sorular eşliğinde ilerledi. Tanıl Bora ve akademisyen Mehmet Ö. Alkan, üniversite lisans öğrencileri ve öğretim üyelerinin çoğunluğu oluşturduğu katılımcı kitlesi ile, kitapta yer verilen bölümler üzerinden Türkiye siyasal düşünce tarihinin geçmişten günümüze izlediği yönelimleri, ideolojilerin konumlandığı bağlamları ve bu bağlamları oluşturan siyasi iklimleri tartıştılar.

 

 

 

Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi mezunu olan Tanıl Bora, üniversitede geçirdiği yılların kitabın oluşumunda büyük etkisi olduğunu ise şu sözlerle belirtti: “Bu biraz duygusal bir şey. Ben Ankara siyasala 11 Eylül 1980 yılında kaydoldum. Öğrencisi olduğum Mete Tunçay’a o dönemde tüm öğrenciler hayrandı zaten. 12 Eylül sonrası düzenlemelerle aralarında Mete hocanın da bulunduğu bir çok akademisyen üniversiteden atılmıştı. Bu kitabın bende bir yükü var, hem bir borç ödenmesi hem de bir dönemin kapanması olarak görüyorum. Mete hocaya borç ödemek, mektebe, öğrencilere, atılan akademisyenlere borç ödemek… Onların ördüğü bir koza içinde mümkün oldu bu çalışmalarım, belki de o yüzden kitap benim için duygusal karmaşa ifade ediyor.”

 

Bir okurun Tanıl Bora’ya “bugün sorularla sınırlandırılmamış olsaydınız bize ne anlatmak isterdiniz?” sorusu üzerine yazar, “Bugün ve aktüeliteden ziyade eskiye gitmek, eski köklere bakarak günümüze uzanan devamlılıkları takip edebilmek benim çok ilgimi çekiyor. Zihniyet bu açıdan hem riskli hem olanaklı bir kavramdır. Yüzyıllardır değişmeyen ideolojik unsurları ifade eder zihniyet… Rejim değişse bile mutasyona uğrayarak kendini sürdüren örüntüleri temsil eder bir bakıma. Türkiye’de bu tür zihniyet yapıları olarak neleri görebilirdik onu konuşmayı isterdim mesela.” diyerek yanıt verdi.

 

 

Söyleşi sırasında “Türkiye’de akıl-fikir-siyaset hayatında yer etmiş şahsiyetlerle ilgili bir şeyler yapmak istiyorum. Süleyman Demirel biyografisi yazma tutkusu var bende.” diyen Tanıl Bora, okura ileride sürdüreceği çalışmalarına yönelik ipuçları verdi.