ZEKİ COŞKUN

zekicoskun@gmail.com

Aylardır duyurusu yapılan törenin ilk ateşi 11 Ekim 2022’de yakıldı. Sanat yapıtı yakma ayini ay sonuna dek düzenli aralıklarla yinelendi. Sonra bu süreçte geliştirilmesi muhtemel yeni ayinler gelecek. Tören/ayin nereden çıkıyor kısaca bakalım...

İniş çıkışlarla yıllardır dünyanın en zengin sanatçısı unvanını taşıyan, değilse bile klasmanda hep ön sıralarda yer alan Damien Hirst, 2016’da bir tür herkes için sanat projesi başlatmış; sahneye ilk çıktığı 1988’den beri kendisinin alametifarikası hâlini alan renk çarklarından 10 bin adet üretmeye koyulmuştu.

10 bin parça iş, seri üretim gibi birbirinin aynıymış gibi görünse de hiçbiri diğerinin aynı olmayacaktı. Her birindeki tek fırça dokunuşu, benek boyutu, renk onu diğerlerinden ayıracaktı. Her bir nüshada sanatçının elle attığı imza ve yine el yazısıyla kaydedilmiş yapıta özgü isim de cabası. Bu simler sanatçının sevdiği şarkılardan yapay zeka yoluyla türetilmiş olsa da ne gam, 10 bin isim bulmak kimin harcı! “Seni tamamen satacak,” gibi gayet yerinde, gayet manidar adlar var aralarında.

Derken, bu özgün yapıtların her biri neden bir banknot olmasın, diye düşünüyor sanatçı.

Yaklaşık 30 yıldır Damien Hirst’ün yaptığı ya da ’asistan’ adı verilen gençlere yevmiye usulü parça başı ücretle yaptırdığı büyük boyutlu tuvallerden çeşitli zeminlerde benzer formlarda uygulanan renk çarklarının yeni versiyonuna, yani 10 bin banknota yeni bir ad veriliyor: “Currency”. Para-nakit ne dersiniz...

İşin boyutu, hacmi, kâğıt, boya, kullanılan malzeme standart; o hâlde ’değer’i, fiyatı da standart olmalı. 2 bin dolar.

Bir adım daha atılıyor yolda: İsteyen kâğıt olarak alabilir “Currency”yi, isteyen ister dijital; NFT.

Hirst’ün “Currency” (para, banknot) üretimine başlamasından sonra arada geçen zaman içinde NFT, ’borsa’ya yeni enstrüman olarak eklendi, kısa zamanda yaygın kabul gördü. Nakit paranın türevi olarak dijital, sanal ya da kripto para geliştirilmesi gibi 2017’den beri sanat pazarında da ’blok zincir’ uygulaması geliştirildi. Salgın döneminde NFT -Türkçedeki yerinde tercümeyle Nitelikli Fikrî Tapu- borsasında gerçek anlamıyla patlama yaşandı. Beeple gibi daha önce sanat alanında adı olmayan isimler NFT ile ’yıldız’ olarak sahaya girdi. Dijital - kripto sanat için kurulmuş özel sitelerin, alım satım şirketlerinin yanında Christie’s, ardından Sotheby’s gibi köklü müzayede evleri de NFT sergileri, müzayedeleri düzenledi. Daha önce de galeri, koleksiyoncu gibi aracıları devre dışı bırakıp -ya da patronajla ortak olarak- doğrudan alıcıya ulaşma yoluna giden Hirst’ün NFT pazarı dışında durması elbette düşünülemez. İşe “Para ne zaman sanat oluyor, sanat ne zaman nasıl para oluyor?” gibi fiyakalı, ontolojik boyutlar da eklediğinizde, “İsteyene kâğıt, isteyene NFT,” demek yetmez. Bunun ayini de gerekir.

Yazının devamını Milliyet Sanat kasım sayısında okuyabilirsiniz.