Koronavirüs pandemisinin, çalışma hayatına bakışı değiştirmesiyle hem ‘sessiz istifalar’ ses getirmeye başladı hem uzaktan/hibrit çalışma daha tercih edilir oldu hem de oyunu kendi kurallarına göre oynama yoluna gidenlerin sayısı arttı. “Kendi işini kurmak isteyenlere tavsiyeler” başlıklı tonla yazı bulmak mümkün (Ya da her şeyi olduğu gibi bunu da yapay zekâya danışalım, söyleyecek bir sözü kesin vardır…). 

 

 

Bunlar gibi birçok soruya yanıt arayan kitabın mimarı Rebecca Seal ile yazar-çevirmen söyleşisi yaptık. Çoğu insanın kafayı üretkenlikle bozduğuna dikkat çeken Seal, herkesin kendi hızında ilerlediğini, kendimizi başkalarıyla kıyaslamanın yersiz olduğunun altını çiziyor. Yıllarını verdiği gazeteciliğin durumundan hayli rahatsız olan İngiliz yazar bu mesleği bitireceği iddia edilen yapay zekâ karşısında ise insan yaratıcılığının gücüne inanıyor. Seal’ın evden çalışma konusunda çark eden ve çalışanları ofise dönmeye zorlayan patronlara da iki çift lafı var.

 

 

 

Açıkçası bu konuda fazlasıyla şanslı olduğumu söylemem lazım. Öte yandan benim açımdan stresin tavan yaptığı bir dönemdi çünkü 2000’lerin ortasında gazetede çalışıyordum ve herkese gönüllü olarak işten çıkma olanağı sunulmuştu. Böylelikle, az buçuk yaptığım birikimin de sayesinde freelance çalışma hayatına geçiş yapabildim. İnsanlara imkânları varsa eğer şunu yapmalarını tavsiye ederim hep (hayata geçirmenin inanılmaz zor olduğunu biliyorum, özellikle de günümüzde): Üç aylık masrafınızı karşılamanıza yetecek kadar para biriktirin ve ihtiyaç olduğunda kullanılmak üzere birikim hesabına atın. Çünkü benim durumumda şöyle oldu: Pandeminin ilk aylarında, yastık altına koyduğum bu paraya ihtiyaç duyduğum zamanlarda tam da böyle oldu, o birikimim olmasaydı halim ne olurdu, düşünmek bile istemiyorum. 

 

Kendi işimin patronu olma konusunda beni ateşleyen şey yazma isteğim oldu. Yazmaya pek alan bırakan bir iş yapmıyordum çünkü editördüm ve asıl işim başkalarını görevlendirmekti. Henüz 20’lerimdeydim; pek bir sorumluluğum, kredi borcum, çocuğum yoktu. Dolayısıyla kendi işimi kurmam diğerlerine göre daha kolay oldu. 

 

 

 

İki ucu keskin bıçak niteliğinde bir soru bu. Bana kalırsa hobiyi işe çevirmek bazı insanlar için işe yarayan bir tercih olabilir. Ancak hobinizi işe çevirecekseniz, bu yola neyi neden yaptığınızı, kısmen de olsa bilerek girmeniz gerek. Hobinizin size verdiği tat önünde sonunda bozulacak. Sonucun bu olacağını bildiğiniz sürece sıkıntı yok! Fakat hepimizin yan uğraşları olabileceği, bu yolla, yani hobilerimizi gelir kapısına çevirerek ek kazanç sağlayabileceğimiz görüşü boş vaktimizi harcamanın eğlenceli bir yolu olmaktan çok (ki durum nadiren böyledir) toplumdaki daha büyük sorunlara işaret ediyor: Tam zamanlı işlerimizde kazandığımız para çoğumuza yetmediği için ek gelir yaratmak zorunda kalıyoruz. Kafayı üretkenlikle bozduk; üretkenliği öz saygı ve öz değer ölçütü olarak görüyoruz. İnsanların fiziksel ve zihinsel sağlıkları hiç etkilenmeden uzun saatler çalışabilen makineler olduğuna inanıyoruz ki bu doğru değil. Paranın, başarılı bir yaşam sürüp sürmediğimizi değerlendirmenin iyi bir yolu olduğunu sanıyoruz. Hobiyi işe çevirmek mümkün değildir demiyorum ama sizi neyin motive ettiği konusunda net olmanız ve sevdiğiniz bir şeyi her gün yapmak zorunda olduğunuz bir şey haline getirmeyi isteyip istemediğiniz üzerinde düşünmeniz lazım.  

 

 

 

Bu konudaki söylem beni çileden çıkarıyor. Hatta bu kitabı yazdığımdan beri daha da sinirleniyorum. Bazı kurumlar uzaktan çalışmanın (hepsi olmasa da çoğu) çalışan için verimliliği artırdığı ve çalışanlara iyi geldiği konusunda oldukça net. Esneklik sağlama ve uzaktan çalışmak isteyen ve istemeyenlere destek vermede iyi iş çıkarıyorlar. Ancak ofislere dönülmesini isteyenlerin sayısı benim için kabul edilebilir sınırı aşıyor. Bu dönüşü, bazen de olsa uzaktayken de kolaylıkla halledilebilen Zoom toplantılarında masalarında otursunlar diye veya buna benzer şeyler için talep ediyorlar. Kendi arkadaş çevrem ve meslektaşlarımın başına da aynı şeyin geldiğini görüyorum. Bu durum beni çok üzüyor, elim kolum bağlıymış gibi hissediyorum. Bir de şu geleneksel çalışma ortamlarında çalışılmazsa verimlilik beklenemeyeceğine canıgönülden inanlar var. Böyle düşünenler, çalışan kesimin –özellikle de birilerine bakmakla yükümlü ya da nöroçeşitliliğe sahip insanların– ihtiyaçlarının, hoşuna gidenlerin, hoşuna gitmeyenlerin ve yapabileceklerinin sınırının çeşit çeşit olduğunu göz ardı ediyor. Bence bir şeyleri değiştirmenin tek yolu verilerle konuşmak. Veriler de her seferinde, uzun saatler çalışılmadığında daha verimli olunduğunu ve daha az hata yapıldığını gösteriyor. Çalışma süresi makul olanlar aynı zamanda daha mutlu oluyor ve iş değiştirmeyi daha az aklından geçiriyor. 

 

 

“Bir şeyleri başarmak sizi mutlu edebilir –etmeli de zaten! – ama mutlu olma hayallerimizi bağladığımız tek şey başarı olmamalı” ve Başarılı insanların tutkularının peşinden koştuğuna, dolayısıyla başarı ve tutkunun kol kola gittiğine inandırıldık” cümleleri altını çizdiklerimden olmuştu. Yine kitapta bahsettiğiniz üzere sosyal medyanın da etkisiyle kendimizi sürekli birileriyle kıyaslıyoruz, kariyer basamaklarını hızla tırmanmak zorundaymışız gibi hissettiriliyoruz. Herkes patronluğa oynamak zorunda mı, kendi halinde bir hayat yaşamak isteyip de rahat bırakılmayanlara ne tavsiye edersiniz? Sizce de böylesi bir toplumda rekabete girmeyi reddetmek bir başkaldırı mıdır? 

Bence pandemi ve ‘sessiz istifa’ kavramının altını çizdiği bir diğer şey bu. ‘Küçülme’ kavramının etrafında gelişen görüşlerin de hakeza. Kariyerinizi sürekli geliştirmeyi istemek zorunda değilsiniz. Daha çok kazanmayı, kariyerinizde daha iyi konumda olmayı, küçük işletmenizi büyütmeyi, artık işe alım yapmaya başlamayı istemek zorunda değilsiniz. LinkedIn’de gördüklerinizi bir kenara bırakın. Tek ihtiyacınız olan, sizin için doğru olanı istemek. Bu isteklerin neler olduğunu bulup çıkarmak da genelde herkesten uzaktayken başarılır. Sosyal medyadan ve sosyal medyada başarının diğer herkes için ne anlama geldiğine dair aldığımız sayısız iletiden uzaktayken. Aksi halde kendimiz için gerçekte ne istediğimiz konusunda çok fazla –hakikaten oldukça fazla– etki altında kalıyoruz. O sebeple evet, dahil edildiğimiz bu acayip rekabetçi oyunu oynamayı reddetmek bir başkaldırıdır, oldukça sağlıklı bir başkaldırı. 

 

 

Maalesef burada da durum aynı gibi duruyor! Esnek çalışma talep etme hakkına ilişkin olarak çalışanı koruyan belli şeyler var, daha iyi düzenlemeler yapılması için sıkı bir kampanya yürüten bazı önemli isimler de var. Ancak ben şunu görüyorum: Şirketler eğer isterlerse her şeyi 360 derece değiştirebilir. Son birkaç yılda çok kısa süre önceden haber verilerek ya da birdenbire tam zamanlı olarak ofise çağrılan insanlar elbette ki var çevremde.

 

 

 

Bu sıralar gazetecilik yapmak oldukça korkutucu. Yapay zekâ tüylerimi diken diken eden bir ihtimal olarak karşımda duruyor; 100 bin civarı yazarla birlikte benim de bazı kitaplarım, bir yapay zekâ geliştiricisi tarafından yapay zekâya İngilizce öğretme amacıyla iznim olmadan kullanıldı. Korkunç bir şey bu. Gazeteciliğin yanı sıra başka işler de yapıyorum çünkü sadece gazetecilik yaparak yaşamını idare ettirmek oldukça güç. Hele de benim gibi uzun formatlı özel haberler tadında işler yapıyorsanız. Ek olarak kitap yazıyorum, metin yazarlığı ve markalı içerik üretimi yaptığım da oluyor. Aynı zamanda eşimle birlikte işlettiğimiz bir fotoğraf stüdyomuz var. Uzun vadede ikimiz de bunları çeşitlendirmeyi, ne fotoğrafçılıkla ne de yazmayla alakası olan yeni gelir kaynakları eklemeyi planlıyoruz. Olur da kendi işlerimiz artık para kazandırmamaya başlarsa diye kendimizi garantiye almak için sırf. Bununla birlikte, her tür yaratıcı endüstrinin öleceğine dair beylik laflar edildi Sanayi Devrimi ve tabii ki TV ve internetin yaygınlaşmasından beri. İnsanlar, diğer insanların elinden çıkan işlerdeki değeri ve güzelliği hâlâ görüyor. Bunun böyle süreceğine dair umudumu yitirmedim. Bu zamana kadar oluşturulmuş her şeyi bir araya getirip kullanan (ve bu teknolojiyi üreten devlerin yanlılığını taşıyan) bir makine tarafından yaratılmış haberler, fikirler ya da görsellere maruz kalmak istemiyorum.

 

 

Şu anda ana odağım, “Be Bad, Better!”ın daha fazla okunmasını sağlamak. Kitabımla çok gurur duyuyorum ama öyle görünüyor ki kendimizi daha rahat bırakarak da mutlu olabileceğimiz, tatmin hissini yaşayabileceğimiz ve değerimizden bir şey kaybetmeyeceğimiz fikrini satmak bir hayli zor. Kültürel ve toplumsal açılardan, kendini sürekli yenileme ve bedenlerimizi, beyinlerimizi ve hayatlarımızı kendimizin en iyi versiyonuna ulaşacak şekilde programlama fikrine o kadar maruz bırakılıyoruz ki. O yüzden insanları, “Bu olduğunuz halinizle zaten yeterlisiniz” diyen bir kitabı okumaya ikna etmek zor.