BİR HALK DÜŞMANI- Yazan: Henrik Ibsen, Yöneten: Thomas Ostermeier, Dramaturji: Florian Borchmeyer, Sahne Tasarımı: Jan Pappelbaum, Kostüm Tasarımı: Nina Wetzel Müzik: Malte Beckenbach, Daniel Freitag, Işık Tasarımı: Erich Schneider, Duvar Yazıları: Katharina Ziemke, Oyuncular: Christoph Gawenda, Ingo Hülsmann, Eva Meckbach, David Ruland, Moritz Gottwald, Thomas Bading.

 

Schaubühne Berlin Tiyatrosu’nun yönetmeni Ostermeier’in 18.İstanbul Tiyatro Festivali’nde büyük beğeni kazanan “Hamlet” prodüksiyonundan sonra, bu yıl sunduğu yapıt da yönetmenin dünya çapındaki ününün rastlantısal olmadığını bir kez daha kanıtladı.

 

 

İbsen’in büyük yapıtlarından biri olan “Bir Halk Düşmanı” klasik bir eser olmanın ötesinde, işlediği konu açısından hiçbir zaman, hiçbir yerde eskimeyecek bir özellik taşır. Öyle olduğu için de çeşitli ülkelerde pek çok uyarlaması yapıldı. 

 

1950’lerde Arthur Miller, başrolünde Fredric March’ın oynadığı bir uyarlama yaptı. Bu uyarlama 1966’da televizyona aktarıldı, 1978’de de Steve McQueen’in başrolü üstlendiği filmi çekildi. 1980’de BBC uyarlamayı bir İskoç şehrine yerleştirerek yayımladı. Avustralya televizyonu da 1958’de kendi versiyonunu yayına soktu. Satyajit Ray'in 1989 yapımı filmi “Ganashatru” da bu oyundan hareketle gerçekleştirildi.

 

Ibsen’in yapıtı çok ilginç uyarlamalarla da izleyici karşısına çıktı.. 2007’de Ouriel Zohar’ın topluluğu oyunu Paris’te sadece iki aktörün oynadığı uyarlamayı sahneledi. Oyun dolaylı olarak ünlü “Jaws” filminin de esin kaynağı oldu. 2013 başlarında Kahire “Arap Baharı” eylemlerine sahne olurken Mısır’da da oyunun uyarlaması yapıldı. 

 

 

Verdiği bir röportajda uyarlamanın Ibsen metninden çok da uzaklaşmadığını belirten Ostermeier bunu şöyle açıklıyor: “Günümüz giderek 19. Yüzyıl sonlarındaki ortama benzemeye başlıyor. Aile, ekonomi, ulus ve din ön plana çıkıyor. Bu değerleri aşamıyoruz. İçinde bulunduğumuz global finansal, politik ve ekolojik kriz ortamında temel sorunlardan biri, çoğunluğun baskıcı, zorba özelliğidir. Önemli bir ekolojik sorunla karşı karşıyayız. Bilim insanları bu konuda alarm veriyor, ama onların ekonomik güçler üzerinde hiçbir etkisi yok. ”

 

Sözüm ona demokratik düzende “halkın iradesi” kisvesi altında çoğunluğun sözü/oyu bir zorbalık niteliğine sokulur. Oyun, kişinin yardım etmeye çalıştığı toplum tarafından çeşitli yöntemlerle dışlanmasını işler.   Bunun somut örneğini biz 12 Mart döneminde, halkın insanca  koşullarda yaşaması için devrim mücadelesi veren gençlerin, o halkın üstelik en muhtaç kesimleri tarafından ihbar edildiklerini gördük. Oyunda bir bilim adamı olan Dr.Stockmann şehrin temel gelir kaynağı olan kaplıca suyunun kirliliğini saptar, ama başta şehir meclisi üyesi olan ağabeyi, tesisin kapatılmasının kendi politik çıkarlarına uymayacağı korkusuyla buna karşı çıkar. Bunun üzerine Dr. Stockmann halkı doğrudan bilgilendirmek, kendilerini bekleyen tehlikeye karşı uyarmak için bir toplantı düzenler. Bu noktada demokrasi geleneklerinin egemen güçler tarafından nasıl yönlendirildiğini gözlemleriz. Şehir meclisi üyesi, Dr.Stockmann’dan önce söz alarak halkı yanlış bilgilendirir, tesis kapatılırsa şehir ekonomisinin, dolayısıyla halkın zor duruma düşeceğini iddia eder. 

 

Thomas Ostermeier ile  Florian Borchmeyer’ın uyarlamasında Dr.Stockmann’ın halkla yaptığı toplantı sahnesi geldiğinde, doctor salon ışıklarının yakılmasını istiyor ve toplantıyı izleyicilerle konuşarak, tartışarak inter-aktif bir biçimde sürdürüyor. Kısacası seyirciler o kaplıca kentinin halkı oluyor. Ostermeier, seyirciyle seyirciyle yapılan toplantının nasıl sonuç vereceğinden başlangıçta kuşkulu olduklarını, ama oynadıkları çeşitli ülkelerde beklediklerinden çok daha iyi sonuç aldıklarını ve izleyicilerin oyunculardan sanki gerçek politikacılarmış gibi hesap sorduklarını belirtiyor.

 

Ostermeier’in yorumunda oyunun finali de farklı. Ibsen’in oyununda Dr.Stockmann sonuna kadar muhalif tavrını sürdürürken, yeni yorumda oyun Dr.Stockmann’la karısının, kayınpederin verdiği kaplıca hisse senetlerini kabullenmeleriyle son buluyor.  

 

Soluk kesici bir tempoda oynanan oyun, iyi anlaşan usta ekibin başarısıyla, hepimize, “Ostermeier yine gösterdi hünerini,” dedirterek bundan sonraki oyunların beklentisini başlattı.