"Kur'an ve Yaratılış"

Prof. Dr. Mustafa Öztürk

KURAMER 

Fiyatı: 20 TL

Araştırma

 

TAHA AKYOL

 

Yeni müfredat tartışmalarıyla İslam ve evrim konuları tekrar gündeme geldi. İslami kesimde bu konularda yeni yorum ve tezlerin ileri sürülmesi çok önemlidir. Geleneksel anlatım; ilgili Kur’an ayetlerini, Allah’ın bugünkü evreni 6 günde, canlıları ve bitkileri bir anda ve bugünkü halleriyle yarattığı biçiminde yorumlar. İnsan, bir evrimle oluşmamış, Adem ve Havva’dan üremiştir. Popüler din anlayışında olduğu gibi 'yüksek İslam' (ulema ve kelamcılar) anlayışında da böyledir. Bizde farklılaşan ilk görüşler, benim tespitlerime göre, Prof. Süleyman Ateş tarafından geliştirildi. 1975’te “Evrim teorisini ilk ortaya atan, Müslümanlardır. İlk defa Cahiz (9. asır) göçlerin ve genel olarak kuşların hayatında çevrenin yaptığı değişikliğe dikkati çekmiştir” diyerek yeni bir perspektif getirdi. Prof. Mehmet Bayraktar “İslamda Evrimci Yaratılış Teorisi” adlı kitabı ile çok önemli bir adım attı, 'evrim' ve 'yaratılış' kavramlarının uzlaşabilirliğini savundu.

 

 

Ben bu yazımda yeni yayımlanan iki eserden bahsedeceğim. Biri tefsir uzmanı Prof. Mustafa Öztürk’ün “Kur’an ve Yaratılış” adlı kitabı. Çok zengin bir tefsir literatürüne ve modern referanslara sahip olan bu eserin Kur’an Araştırmaları Merkezi tarafından yayınlanması başlı başına önemlidir.

Eser sadece 'biyolojik evrim' konusunu değil, göklerin ve yerlerin yaratılması, göklerin yedi kat olması gibi konuları ve 'ol deyince olur' ayetinin yorumunu da içeriyor. Burada kısaca özetlemek bile mümkün değil. Ana fikrini, yazarın ifadesiyle şöyle özetleyebiliriz: “Kur’an evrimi reddeder demek de, Kur’an yaratılış konusunda evrimden söz ediyor demek de isabetli değildir... Yaratılışın mahiyet ve keyfiyetine (niteliğine dair farklı teorileri doğrudan Kur’an’la ilişkilendirmemek ve bu tezlerden herhangi birini Kur’an’ın yaratılış modeli olarak takdim etmemek gerekir.”

 

Prof. Öztürk, yaratılışla ilgili ayetlerin 'bilgilendirici' yani objektif bilgi vermek değil, 'bilinçlendirici' yani Allah’ın kudretini anlatmak niteliğinde olduğunu belirtiyor. Tanınmış İslamiyatçı Montgomery Watt’a atıf yaparak,  Kur’an’ın 'ilk muhataplarının diliyle, gelenekleriyle, onların dünya görüşleriyle hitap ederek' esasen tevhid dinini anlattığını ifade ediyor. Bu noktada 'tarihsellik' tartışmaları devreye giriyor ki, ayrı bir konu.

 

 

Sosyolog ve felsefeci akademisyen Doç. Dr. Caner Taslaman’ın konuyla ilgili son kitabı “Bir Müslüman Evrimci Olabilir mi?” 2017’de yayımlandı. Dini referanslar olmakla birlikte Batı’da yayımlanmış kitaplara daha çok referans yapıyor. Temel tezi, konuya din-bilim çatışması açısından bakılmaması. İbn Rüşd’den aktardığı şu ifade, kitabın temel tezi: “Din ile bilim arkadaş, adeta süt kardeştir.”

 

Lamarck ve Darwin’in evrim teorileri hakkında akademik referanslarla geniş bilgiler veren Taslaman yaratılış, Adem ve Havva gibi konulara ilişkin olarak 'İsrailiyat' denilen eski İbrani mitolojisinden Müslüman müfessirlere geçmiş yorumları eleştiriyor. Kitabın “Kur’an’da Evrim Teorisi Anlatılıyor mu?” bölümünden, Taslaman, “Görüldüğü gibi insan türünün değişim gösterdiği fikri Kur’an’da yer almaktadır” diyor.

 

Taslaman şu sonuca varıyor: “Kur’an’daki hiçbir ifade evrim teorisiyle çelişmemektir. Bu ise ‘bir Müslüman evrimci olabilir’ anlamına gelmektedir.  Fakat diğer yandan bir teorinin Kur’an’la çelişmediği iddiası ‘bir Müslüman evrimci olmalıdır’ anlamını taşımamaktadır. Çünkü bu teorinin reddedilmesini gerektiren hiçbir Kur’an ayeti olmadığı gibi bu teoriye inanmayı zaruri kılan bir Kur’an ayeti de yoktur.”

 

Evrim teorisinin ateizmi  ispatlamadığını da belirten Dr. Taslaman 'teolojik agnostisizm' kavramını geliştiriyor; yani dini açıdan bilinemeyecek konular; bu konuların bilimsel metotlarla araştırılması... Bu tartışmaların din kültürümüzün yenilenip gelişmesinde ne kadar değerli olduğunu belirtmeye gerek yok sanırım.