İhsan Dindar - Milliyet Sanat

Sir Arthur Conan Doyle’un kaleminden çıkan ve günümüzde de popülaritesini koruyan Sherlock Holmes, bir ikon haline dönüşmüş durumda. Pek çok kez sinemaya da uyarlanan Sherlock Holmes’u son olarak BBC’nin yapımcılığını üstlendiği bir dizi olarak izledik. Benedict Cumberbatch ve Martin Freeman’ın başrollerinde yer aldığı dizi, Sherlock Holmes ve yegane dostu Doktor Watson’ı günümüz Londrası’na taşıyordu. Beklendiği üzere dizi büyük ilgi çekti ve dünyanın dört bir yanından milyonları ekrana bağladı. Öyle ki yılbaşı için çekilen özel bölüm dahi merakla beklenmişti. Dizinin bu başarısı, Doyle’un eserinin Türkiye’de de daha popüler hale gelmesini sağladı.

Everest Yayınları’nın 2013 yılında yayınlamaya başladığı ve geçtiğimiz aylarda üçüncü cildi çıkan Sherlock Holmes’un maceraları, Türkçede bu konuda bugüne kadar yapılmış en değerli çalışma olma özelliği taşıyor. Üç cildi de titiz bir çalışmanın ürünü olan serinin her kitabında Sherlock Holmes’un maceraları ana metnin hemen yanında ayrıntılı açıklamalarla destekleniyor. Şık baskı ve görüntüsüyle insanda albeni duygusu yaratan çalışma, Sherlock hayranlarının kütüphanelerinde yerini aldı.

Arthur Conan Doyle'un İstanbul ziyareti

Serinin yayımlanan ilk cildinin giriş bölümünde yer alan metinlerden birinde karşıma Sultan Abdülhamid çıkınca oldukça şaşırmıştım. Erol Üyepazarcı’nın kaleme aldığı yazıda Sultan Abdülhamid ve onun Sherlock Holmes merakı anlatılıyordu. Yazıda aynı zamanda Sir Arthur Conan Doyle’un balayı gezisi sırasında İstanbul’a gelişi de anlatılıyordu. İşin en dikkat çekici noktası da burada başlıyordu. Sultan Abdülhamid ve Sir Arthur Conan Doyle görüşmüş müydü?

Bu sorunun cevabı ihtilaflı bir konudur. Sultan Abdülhamid’in yaverlerinden İngiliz Woods Paşa, Arthur Conan Doyle’un İstanbul’a gelişine ve padişahın huzuruna çıkmasına vesile olduğu iddialardan biridir. Hatta bu görüşmede Sultanın, yazara bir de nişan taktığı iddia edilir. Nişana ait berat, Osmanlı arşivlerinde bulunsa da bunun doğrudan Sultan Abdülhamid tarafından verilip verilmediği muammadır. Zira diğer bir iddiaya göre Sir Arthur Conan Doyle, İstanbul’a davet icabet edip görüşme için İstanbul’a gelse de bu buluşma hiçbir zaman gerçekleşmez. Saray kapısında günlerce bekletilen Doyle, bir süre sonra İstanbul’dan ayrılır. Görüşmenin gerçekleşmeme nedeninse Sultan Abdülhamid’e gelen bir ihbarla alakalı olduğu düşünülüyor. Yıldız’a gönderilen bir jurnale göre Doyle’un ziyaretindeki amacın, sarayı görmek ve yeni romanını kurgularken burayı başrole oturtmaktı. Bunun üzerine de görüşme iptal edilmişti.

Sultan Abdülmamid'in Sherlock Holmes hayranlığı

Bu iki görüş bir yana, Sultan Abdülhamid’in tercüme bürosuna bizzat kendisi için tüm Sherlock Holmes eserlerini tercüme ettirdiği bilinen bir gerçek. Polisiye roman tutkunu olan padişah için Sherlock, çok özel bir yere sahipti.

Sultan Abdülhamid ile aynı dönemde yaşamış olan Yervant Odyan, 1911’de eşi benzerine rastlanmayacak bir roman kaleme almıştı. 2. Meşrutiyet’in ilanı ve Sultan Abdülhamid’in tahttan indirilmesinden sonra, padişah aleyhinde basılan yayınların sayısında büyük artış yaşanmıştı. Bu kitaplar genellikle Sultan Abdülhamid ve polis teşkilatı hakkındaydı.

O dönemde bu minvaldeki çalışmalardan biri de Yervant Odyan’ın kaleme aldığı “Abdülhamid ve Sherlock Holmes” adlı romandır. Türkçe ve Ermenice çok sayıda roman kaleme alan Yervant Odyan, bu kurmaca eserinde Sultan Abdülhamid ve onun çok sevdiği Sherlock Holmes’u bir araya getiriyordu. Roman, Sultan Abdülhamid’in hafiye teşkilatına mensup adamların birbiri ardına şüpheli ölümlerinin ardından padişahın olayı aydınlatması için Sherlock Holmes’tan yardım talep etmesi üzerine gelişiyor.

Abdülhamid ve Sherlock Holmes kitabı, uzun bir aradan sonra Everest Yayınları tarafından yeniden yayımlandı. Tıpkı üç ciltlik Sherlok Holmes serisi gibi şık bir baskıyla yayımlanan kitap, yerli polisiye edebiyatı açısından büyük öneme sahip.

Dönemin Türkçesine sadık kalınarak yayımlanan kitapta, eserin ilk baskısına ait görseller ve bir de okura yardımcı olması açısından bir sözlük yer alıyor. Yervant Odyan’ın bu romanı Sherlock Holmes sevenler kadar dönemin atmosferini solumak isteyenler için de okunması gereken kitaplardan biri konumunda. Sultan Abdülhamid ve Sherlock Holmes’u bir araya getiren tek roman olan bu yapıt şu ana kadar Everest Yayınları’ndan ikinci baskısını yapmış durumda.