İhsan Dindar - Milliyet Sanat

Doğu ve Batı’nın tam olarak nereden başlayıp nerede bittiği tarih boyunca değişiklik arz eden bir tanımdır. Günümüzde kaba hatlarıyla Karadeniz, İstanbul ve Çanakkale boğazları ile Ege Denizi, Doğu ile Batı’yı ayıran çizgiler olarak kabul edilir. Ancak zorlama coğrafi tarifler, bu tip ayrımları tarihteki olaylar nezdinde pek çok kez yıkıyor.

Günümüzde yaygınlık kazanan görüşlerden biri, Batı olarak nitelendirilen Avrupa’nın Asya’nın büyük bir yarımadası olarak nitelendiriyor. Tüm bu tartışmalar ışığında Doğu-Batı ayrımını Roma’nın ikiye ayrılmasından ziyade, Hıristiyan ve Müslüman dünyalar olarak yapabiliriz. Ancak bu ayrımı temel aldığımızda Uzak Doğu’yu nerede konumlandırmamız gerektiği de ayrı bir tartışma konusu. Zira İbrahimi dinler olması nedeniyle Hıristiyanlık ve İslam arasındaki benzerlik ve kültürel-ticari alışveriş, bu iki farklı dünyayı Uzak Doğu ile kıyaslandığında birbirine yakın kılabiliyor.

Rönesans, Coğrafi Keşifler ve Aydınlanma ile birlikte güç ibresi Batı’ya doğru dönmeye başlayınca kavramlar, tarih ve doğrular da batı merkezli bir perspektifle tanımlanmaya başlandı. Özellikle tarih yazımı ve anlatımında bariz bir şekilde göze çarpan bu ayrım, Batı’da da itirazlarla karşılaşmaya başlandı.

Peter Frankopan'dan tarih yazımına itiraz

Son dönemde bu konudaki en güçlü itirazlardan biri, Cambridge, Oxford, Harvard, Princeton gibi dünyanın en prestijli üniversitelerinde Ortaçağ, Yunan Edebiyatı ve retorik gibi farklı konularda dersler veren Peter Frankopan’dan geldi.

“İpek Yolu: Alternatif Dünya Tarihi” isimli kitabı Türkçede de yayınlanan Frankopan, eseri için kaleme aldığı önsözde, çalışmasının ortaya çıkış sürecini tam olarak tarihe bu Batı merkezli bakış açısından duyduğu rahatsızlığa değinerek başlıyor. Okul yıllarından itibaren kendisine öğretilen Avrupa ve Kolomb sonrası Amerikan tarihiyle dünyanın algılanmasının eksik kaldığını fark eden Peter Frankopan, bu noktada kaleme aldığı eserle dikkatleri üzerine çekiyor.

Böylesine kapsamlı ve önemli bir çalışmanın yine bir Batılı tarafından kaleme alınmasıysa işin bir başka boyutu olsa gerek. Antik Pers İmparatorluğu’ndan günümüz Orta Asya Türk Devletleri’ne, Çin, Moğol ve Japon imparatorluklarına milyonlarca kilometre karelik bir coğrafyanın tarihini ele alan Peter Frankopan, bu hacimli çalışmasına 2.500 yıllık bir tarihi sığdırmaya çalışıyor.

Kitapta en çok dikkat çeken noktalardan biri, 180 sayfayı bulan kaynakça kısmı oldu. Bu kadar geniş bir kaynakçaya sahip kitabın Pegasus Yayınları tarafından Türkçeye kazandırılmış olması literatür açısından büyük öneme sahip. Peter Frankopan’ın bu çalışması, Asya ile özdeşleşen İpek Yolu’nun ortaya çıkışı ve tarih boyunca müsebbibi olduğu etkileşimler hakkında fikir sahibi olmak isteyenler açısından bir başucu eseri olma özelliği taşıyor.

ihsan.dindar@milliyet.com.tr

http://www.instagram.com/ihsandinovski